سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی چیست؟
تجهیزات و دستگاههای هستند که برای گرمایش و سرمایش محیط استفاده می شوند. قاعدتا در محل زندگی و محیط کار، ما نیاز داریم تا تهویه هوای مناسب با دما و رطوبت متعادل داشته باشیم تا بتوانیم ساعات خوبی را سپری کنیم. در همین خصوص برای فصول مختلف سال تجهیزات گرمایشی و سرمایشی زیادی متناسب با نوع کاربری ما طراحی شده اند که می توانیم آز آن ها بهره ببریم.
سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی در واقع قلب تپندهٔ آسایش و محیا کننده دمای مطلوب در ساختمان‌های اداری، مسکونی، تجاری و صنعتی هستند. این تجهیزات باهدف تأمین دمای مناسب، تنظیم رطوبت و تهویهٔ مناسب طراحی می‌شوند تا انسان‌ها در هر فصل احساس راحتی داشته باشند. اگر بخواهیم خیلی کلی بگوییم، سیستم‌های گرمایشی وظیفه دارند دما را در فصول سرد بالا ببرند، درحالی‌که سیستم‌های سرمایشی برعکس آن عمل کرده و دمای محیط را در روزهای گرم کاهش می‌دهند. شاید ساده‌ترین دستگاههای که عموماً برای گرم و سردکردن محیط مورداستفاده قرار می‌گیرند انواع بخاری و کولر باشند.
تجهیزات گرمایشی مانند کوره هوای گرم، جت هیتر های برقی و گازی، بخاری های صنعتی، یونیت هیترها و محصولات مشابه برای گرمایش استفاده می شوند.
تجهیزات سرمایشی مانند کولرهای آبی صنعتی، داکت اسپلیت، انواع پنکه ها و فن های دمنده برای تولید سرما مورد استفاده قرار می گیرند.
در این بین تجهیزاتی نیز بصورت دو منظوره طراحی می شوند که می توان در فصول مختلف سال از آنها برای ایجاد گرما و سرما استفاده نمود مانند : داکت اسپلیت اینورتر، کولرهای گازی دو منظوره، یونیت هیترهای دو کویله ، فن کویل ها و غیره.
سرفصل مطالب سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی در ادامه
۱. تعریف و عملکرد کلی سیستم‌های گرمایشی
۲. تعریف و عملکرد کلی سیستم‌های سرمایشی
۳. عوامل مؤثر بر قیمت سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی
۴. نکاتی درباره انتخاب و خرید دستگاه مناسب
۵. سؤالات متداول درباره سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی
۶. جمع‌بندی نهایی
________________________________________
1. تعریف و عملکرد کلی سیستم‌های گرمایشی
سیستم گرمایشی وظیفه دارد انرژی (معمولاً گاز، برق یا سوخت‌های فسیلی) را به گرما تبدیل کند و آن را به نحوی کنترل‌شده به فضا منتقل نماید.
چند نمونه از سیستم های گرمایشی شرکت آذین تهویه:
یونیت هیتر (به انگلیسی: Unit heater):
این دستگاه معمولاً برای گرمایشی سالن‌های بزرگ و سرپوشیده استفاده می‌شود یونیت هیتر به کمک آب گرم یا بخار موتورخانه مرکزی کار می‌کند و توسط یک فن گرما کویل را به محیط تزریق می‌نماید. یونیت هیتر های در دو نوع هیتر بخار و آبگرم تولید می شوند که قیمت هر یک به ظرفیت و متریال بستگی دارد.
بویلر یا موتورخانه مرکزی:
درواقع این تجهیزات منبع گرمایش هستند که به‌وسیله لوله‌کشی آب گرم یا بخار آنها به یونیت‌های داخلی مانند فن کویل و داکت اسپلیت و رادیاتور منتقل شده و از آن طریق گرما در محیط ساختمان توزیع می‌شود.
جت هیتر گازی یا برقی:
جت هیتر مستقیم دمای هوا را افزایش می‌دهد، به کمک شعله مستقیم و یک فن دمنده محیط را گرم می‌کند. جت هیتر ها برای سالن‌های بزرگ، مرغداری‌ها، کارگاه‌های تولیدی و صنعتی و... مناسب هستند. این تجهیز گرمایشی نیز در چند سایز مختلف بصورت گازی، برقی و گازوئیلی تولید می شود که قیمت جت هیتر با توجه به ظرفیت و متریال متفاوت است.
پکیج دیواری:
آب را درون مبدل حرارتی گرم کرده و از طریق رادیاتور یا سیستم گرمایش از کف پخش می‌کند. هیتر گلخانه‌ای (کوره هوای گرم): این دستگاه همان‌طور که از نامش مشخص است برای کاربردهای صنعتی و گلخانه و مرغداری‌ها استفاده می‌شود. هیتر کابینتی به کمک چند فن دمنده هوای داغ درون کوره دستگاه را به محیط هدایت می‌کند.
جدول مقایسه قیمت و متریال چند دستگاه گرمایشی
| نوع سیستم گرمایشی |
مزایا |
معایب |
محدود قیمت (تومان) |
متریال اصلی |
| یونیت هیتر آبگرم و بخار |
راندمان بالا، اشغال فضای کم، کنترل دما مستقل برای هر واحد |
نیاز به لوله کشی و موتور خانه مرکزی |
20 تا 75میلیون |
بدنه فولادی، کویل مسی، فن محوری |
| موتور خانه مرکزی |
مناسب برای ساختمان‌های بزرگ، عمر بالا |
مصرف انرژی زیاد، هزینه نگهداری بالا |
40 تا 250میلیون |
فولاد کربنی و چدنی |
| جت هیتر(گازی،برقی، دوگانه) |
قیمت متوسط، نصب آسان، گرمایش سریع محیط |
خطر نشت گاز، ایجاد آلوگی در نوع بدون دودکش |
12 تا 70میلیون |
ورق استیل و گالوانیزه |
| هیتر گلخانه ( هیتر کابینتی) |
قابلیت استفاده با گاز و گازوئیل، گرمایش مؤثر |
گرمایش غیر یکنواخت، پوسیدگی کوره گرمایش |
30 تا 130 میلیون |
بدنه ورق سیاه و کوره استیل ، فن صنعتی |
________________________________________
۲. تعریف و عملکرد کلی سیستم‌های سرمایشی
سیستم سرمایشی برعکس گرمایش، گرمای داخلی محیط را می‌گیرد و آن را به بیرون منتقل می‌کند. این فرایند عموماً بر اساس سیکل تبرید انجام می‌شود که شامل فشرده‌سازی گاز مبرد، چگالش، انبساط و تبخیر است.
انواع متداول سیستم برودتی:
کولرگازی (اسپلیت):
رایج‌ترین شکل تهویه، که با دو یونیت مجزا (داخلی و خارجی) کار می‌کند. کولر های گازی در ظرفیت های 12تا60هزار بصورت دیواری و ایستاده موجود هستند.
داکت اسپلیت:
داکت اسپلیت (Ducted Split) درواقع یکی از تجهیزات مدرن و دومنظوره در بخش تهویه‌مطبوع است که در دو نوع سردوگرم (باقابلیت تأمین سرمایش و گرمایش) تولید می‌شود. انواع داکت اسپلیت کانالی هم کاربری صنعتی دارد و هم کاربرد مسکونی و همین امر موجب محبوبیت این دستگاه شده است.
کولر آبی صنعتی:
از تبخیر آب برای خنک‌کردن هوای خشک استفاده می‌نماید و مصرف انرژی پایینی دارد. چیلر و فن‌کوئل: سیستم‌های صنعتی و مرکزی برای ساختمان‌های بزرگ، مراکز تجاری و درمانی.
سیستم VRF و VRV:
نسل پیشرفته کولرهای گازی با کنترل هوشمند و راندمان بالا. این دستگاه این امکان را ایجاد می نماید که تعداد زیادی یونیت داخلی( فن کویل) را بطور مجزا با یک یونیت خارجی کنترل نمود.
رطوبت‌ساز یا مه پاش:
شاید این دستگاه ( رطوبت ساز صنعتی ) برای سرمایش به طور مستقیم استفاده نشود؛ ولی برای رساندن محیط به رطوبت بالا و موردنیاز کاربرد فراوان دارد؛ مانند سالن‌های قارچ، کارخانه نساجی و کارتن‌سازی، سردخانه‌ها و گلخانه‌های میوه، صیفی‌جات و سبزی‌ها.
هواساز یا ایرواشر:
این دستگاه در ظرفیت‌های مختلفی تولید می‌شود و مصارف خانگی، تجاری و صنعتی دارد. دستگاههای کوچک به نام زنت آپارتمانی یا هواساز خانگی شناخته می‌شوند و دستگاههای بزرگ‌تر ایرواشرهای صنعتی هستند که هم ابعاد بزرگ‌تری دارند و هم هوادهی و سرمایش به‌مراتب بالاتری را تولید می‌کنند.
جدول مقایسه قیمت و متریال چند دستگاه سرمایشی
| نوع سیستم گرمایشی |
مزایا |
معایب |
محدود قیمت (تومان) |
متریال اصلی |
| کولر گازی |
سرمایش سریع، صدای کم، فیلتر تصفیه هوا |
قیمت و مصرف برق بالا |
20 تا 90میلیون |
فلز، پلاستیک فشرده |
| داکت اسپلیت |
راندمان بالا و موضعی، مصرف برق پایین در نوع اینورتر |
قیمت بالا، نیاز به کانالی کشی |
50 تا 200 میلیون |
فولاد گالوانیزه، کندانسور مسی و فن |
| چیلر و فن کویل |
سرمایش مرکزی یکنواخت، کنترل ناحیه‌ای |
هزینه اولیه و نگهداری بالا |
70 تا 2 میلیارد |
فولاد، مس، آلومینیوم |
| سیستم VRF / VRV |
بازده انرژی عالی، کنترل هوشمند دما برای هر فضا |
بسیار گران، نیازمند نصب تخصصی |
200 تا 900 میلیون |
آلومینیوم، کامپوزیت، مس |
________________________________________
۳. عوامل مؤثر بر قیمت سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی
قیمت این نوع سیستم‌ها به فاکتورهای متعددی بستگی دارد که مهم‌ترینشان عبارت‌اند از:
عوامل موثر در قیمت سیستم های گرمایشی و سرمایشی
| عامل |
توضیحات |
| نوع سوخت یا انرژی مصرفی |
سیستم‌های گازی معمولاً ارزان‌تر از برقی هستند، اما هزینه مصرف ماهانه بسته به منطقه متفاوت است. |
| برند و تکنولوژی ساخت |
برندهای معتبر با راندمان بالا و گارانتی مطمئن، قیمت بیشتری دارند. |
| راندمان انرژی (برچسب مصرف) |
هرچقدر بازده دستگاه بالاتر باشد، در درازمدت مقرون‌به‌صرفه‌تر است. |
| متریال و ظاهر بدنه |
جنس بدنه، کیفیت قطعات داخلی و طراحی در قیمت نهایی مؤثرند. |
| نحوه نصب و امکانات جانبی |
هزینه نصب، سیم‌کشی، لوله‌کشی و کنترلرهای هوشمند بخشی از هزینه کل است. |
________________________________________
۴. نکاتی درباره انتخاب و خرید سیستم سرمایشی و گرمایشی مناسب
برای انتخاب سیستم مناسب، بهتر است ابتدا شرایط اقلیمی منطقه، متراژ ساختمان، تعداد افراد، میزان عایق‌کاری و بودجهٔ موجود بررسی شود.
مثلاً در مناطق خشک و گرم، کولر آبی اقتصادی‌تر است، درحالی‌که در مناطق مرطوب استفاده از داکت اسپلیت یا کولرگازی ضروری است. برای گرمایش نیز اگر محیط کوچک است، پکیج یا بخاری گازی گزینه‌های به‌صرفه‌تری هستند. ولی برای محیط صنعتی و تولیدی یونیت هیتر، کوره هوای گرم و جت هیتر پیشنهاد می‌شود.
در زمان خرید یک سیستم سرمایش یا گرمایشی باید به چند نکته از قبیل قیمت، کیفیت متریال، ظرفیت، گارانتی و خدمات پس از فروش دقت نمود تا بتوانیم بهترین نتیجه را بگیریم.
_______________________________________
سؤالات متداول درباره سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی
۱. نصب داکت اسپلیت یا کولر گازی باید توسط چه کسی انجام شود؟
نصب این وسایل باید حتماً توسط تکنسین مجاز انجام شود؛ زیرا تنظیم فشار، تست نشتی گاز مبرد و رعایت استاندارد جانمای و استحکام یونیت داخلی و خارجی اهمیت ایمنی بالایی دارد.
۲. چگونه می‌توان طول عمر دستگاه را افزایش داد؟
سرویس دوره‌ای (فیلتر, کندانسور و دودکش)، تمیز نگه داشتن مسیرهای هوا، و استفاده از محافظ برق از عوامل اصلی افزایش عمر دستگاه‌ها گرمایش و سرمایش هستند.
۳. آیا گرمایش از کف مصرف گاز بیشتری دارد؟
خیر، در واقع اگر درست طراحی و عایق‌کاری شود، مصرف سوخت آن از رادیاتور کمتر است، چون دمای آب مدار پایین‌تر است و پخش گرما یکنواخت‌تر انجام می‌شود.
۴. بهترین گزینه برای آپارتمان‌های کوچک چیست؟
برای گرمایش، پکیج دیواری؛ و برای سرمایش، اسپلیت دیواری یا زنت آپارتمانی گزینهٔ بهینه و کم‌مصرف‌تری هستند، زیرا هم فضای کمی اشغال می‌کنند و هم تنظیم دما دقیق‌تر است.
۵. برای مکان‌های بزرگ و سالن‌های ورزشی چه تجهیز گرمایشی و سرمایشی مناسب‌تر است؟
همان‌طور که در بالا اشاره شد برای گرمایش سالن‌های بزرگ استفاده از هیترهای برقی، جت هیترهای گازی و یونیت هیتر دیواری گزینه مناسب هستند و برای سرمایش نیز باتوجه‌به منطقه جغرافیایی کولرهای آبی سلولزی، داکت اسپلیت کانالی و هواساز ایرواشر پیشنهاد می‌شود.
________________________________________
جمع‌بندی نهایی
در دنیای امروز، سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی فراتر از یک وسیله‌ی رفاهی هستند؛ آنها نماد کیفیت زندگی و بهینه‌سازی انرژی در ساختمان‌ها محسوب می‌شوند. انتخاب درست میان انواع این سیستم‌ها، تفاوت چشمگیری در آرامش، هزینه مصرف انرژی و دوام ساختمان ایجاد می‌کند.