تفاوت یونیت هیتر و فن کویل | راهنمای خرید و قیمت

مقدمه: دو قطب دنیای تأسیسات، با مأموریت‌های متفاوت

وقتی صحبت از تأمین هوای مطبوع و متعادل، چه گرم و چه سرد، در فضاهای مختلف می‌شود، در دنیای تأسیسات نام دو دستگاه پرتکرار را زیاد می‌شنویم: یونیت هیتر (Unit Heater) و فن کویل (Fan Coil). شاید در نگاه اول هر دو یک کار انجام دهند؛ یعنی هوای محیط را از روی یک کویل (لوله مارپیچ) عبور داده و آن را با کمک یک فن به داخل فضا بفرستند. اما اگر کمی عمیق‌تر نگاه کنیم، متوجه می‌شویم که این دو، از نظر فلسفه وجودی، ساختار، محل نصب و حتی مخاطب هدف، تفاوت‌های اساسی و بزرگی دارند که انتخاب هرکدام را به یک تصمیم کاملاً مهندسی تبدیل می‌کند.
انتخاب نادرست بین این دو، می‌تواند منجر به هدر رفت انرژی، عدم تأمین دمای مطلوب و نارضایتی نهایی شود. پس بیایید این دو دستگاه گرمایشی و سرمایشی را از بهتر بشناسیم و ببینیم هرکدام برای چه کاربری ومحیطی طراحی و ساخته شده‌اند.

 

۱. تعریف جامع: یونیت هیتر و فن کویل دقیقاً چه هستند؟

اجازه دهید از یک تعریف ساده و در عین حال حرفه‌ای شروع کنیم.

الف) یونیت هیتر: دستگاه گرمایش با قدرت پرتاب بالا

اگر بخواهیم یونیت هیتر را در یک جمله توصیف کنیم، باید بگوییم: «سرباز قدرتمند و اقتصادی گرمایش، برای فضاهای بزرگ و صنعتی.»
یونیت هیتر در واقع یک دستگاه ساده اما بسیار کارآمد است که مأموریت اصلی و تقریباً انحصاری آن، تأمین گرمایش است. ساختار آن شامل سه جزء اصلی است:
1. کویل حرارتی: این کویل معمولاً از جنس لوله‌های مسی با فین‌های آلومینیومی است که آب گرم یا حتی بخار داغ (که از دیگ موتورخانه تأمین می‌شود) درون آن جریان دارد.
2. فن آکسیال (محوری) یا فن سانتریفیوژ (گریز از مرکز): وظیفه این فن، مکش هوای محیط از یک سمت و پرتاب آن با فشار و سرعت بالا پس از عبور از روی کویل‌های داغ است.
3. بدنه و دمپرها: محفظه‌ای محکم و مقاوم که معمولاً از ورق‌های فولادی گالوانیزه ساخته می‌شود تا در برابر رطوبت و شرایط صنعتی دوام بیاورد.

نحوه عملکرد یونیت هیتر:

 آب یا بخار داغ وارد کویل ( مسی یا مانیسمان) می‌شود. فن با قدرت تمام، هوا را از روی کویل عبور می‌دهد و این هوای گرم را به صورت متمرکز و با پرتاب بالا به دورترین نقاط سالن‌های بزرگ می‌فرستد. تمرکز اصلی یونیت هیتر روی «قدرت پرتاب» و «گرمایش سریع» است. منبع گرمایشی که آب یا بخار و گاهی روغن داغ است از یک طرف وارد مبدل یا کویل می شود و از طرف دیگر به موتور خانه برمیگردد تا مجدد گرم شود.

ب) فن کویل: دستگاه تهویه دومنظوره، همراه با کنترل منطقه‌ای

در مقابل یونیت هیتر، فن کوئل را باید این‌گونه تعریف کرد: «یک سیستم تهویه مطبوع منعطف، برای کنترل دقیق دما در مناطق کوچک‌تر و با نیاز به سرمایش و گرمایش»
برخلاف یونیت هیتر، فن کویل یک دستگاه دومنظوره است؛ یعنی هم قابلیت گرمایش و هم سرمایش را دارد. ساختار فن کویل کمی پیچیده‌تر و ظریف‌تر است و معمولاً شامل اجزای زیر می‌شود:
1. کویل حرارتی/برودتی: این کویل‌ها بسته به نوع فن کویل، می‌توانند دو لوله‌ای (2-Pipe) یا چهار لوله‌ای (4-Pipe) باشند. در زمستان آب گرم دیگ و در تابستان آب سرد چیلر در آن جریان پیدا می‌کند.
2. فن سانتریفیوژ: بخش گردش هوا در فن کویل‌ها معمولاً از نوع پروانه سانتریفیوژ (گریز از مرکز) است که صدای کمتری تولید کرده و پرتاب هوای ملایم‌تر اما کنترل‌شده‌تری دارد. معمولا 3تا7دور می باشد.
3. فیلتر هوا: یکی از مزایای مهم فن کویل، وجود فیلترهای قابل شست‌وشو ( فیلتر فلزی ) است که گرد و غبار محیط را قبل از عبور از کویل، جذب می‌کند.
4. ترموستات : این بخش از فن کویل موجب می شود تا کنترل بیشتری در میزان و حجم گرمایش / سرمایش وهوای خروجی از دستگاه داشته باشید.

نحوه عملکرد فن کوئل:

 آب سرد یا گرم از طریق لوله‌کشی موتور خانه مرکزی وارد کویل می‌شود. ترموستات دستگاه، فرمان کارکرد فن را می‌دهد. فن هوا را از روی فیلتر و سپس از روی کویل عبور می‌دهد و آن را در دمای مورد نظر (سرد یا گرم) به محیط اتاق، سالن اداری یا لابی می‌فرستد. مزیت اصلی فن کویل، کنترل منطقه‌ای (زون بندی) و تأمین هوای تمیز است. 
________________________________________

۲. میدان نبرد و کاربرد: کجا، کدام دستگاه گرمایشی مناسب تر هست؟

تفاوت اصلی این دو دستگاه در محل استفاده و هدفی است که دنبال می‌کنند.

یونیت هیتر: گرمایش حجیم و یکنواخت

یونیت هیتر عموماً در مکان‌هایی استفاده می‌شود که:
• فضای بزرگ و سقف بلند دارند: مانند سوله کارخانجات، انبارها، پایانه‌های مسافربری یا سالن‌های ورزشی. در این فضاها نیاز است که هوا با قدرت بالا پرتاب شود تا گوشه‌های دور سالن نیز گرم شوند.
• نیاز به سرمایش ندارند: یونیت هیتر یک دستگاه گرمایشی است و نیازی به کنترل دقیق دمای هر بخش از سالن نیست؛ فقط گرم شدن کل محیط اهمیت دارد.
• اولویت با کارایی است، نه زیبایی: معمولاً ظاهر صنعتی یونیت هیتر در فضاهای بزرگ، به چشم نمی‌آید و تمرکز روی قدرت دستگاه است.
نکته کاربردی: تصور کنید یک کارگاه بزرگ با سقف ۸ متری؛ یونیت هیترها با نصب در ارتفاع، گرما را به شکل افقی و دورانی در فضا توزیع می‌کنند.

فن کویل: آسایش فردی و کنترل دقیق

فن کویل در نقطه مقابل، برای مکان‌هایی طراحی شده که:
• کوچک و زون‌بندی شده هستند: اتاق‌های هتل، واحدهای اداری، کلاس‌های درس، آپارتمان‌ها و بیمارستان‌ها. در هر اتاق یک فن کویل نصب می‌شود تا هر فرد بتواند دمای دلخواه خود را تنظیم کند.
• نیاز به سرمایش و گرمایش همزمان دارند: یعنی هم در تابستان و هم در زمستان باید هوای مطبوع تأمین شود.
• زیبایی و صدای کم اهمیت دارد: انواع فن کویل سقفی توکار (داکت فن کویل) یا دیواری، به راحتی با معماری داخلی هماهنگ می‌شوند و صدای کمی دارند.
نکته کاربردی: در یک برج مسکونی ۲۰ طبقه، اگر برای هر واحد از فن کویل استفاده کنیم، در صورت خرابی یک دستگاه، تنها همان واحد از کار می‌افتد، نه کل سیستم گرمایش (که در یونیت هیترها معمولاً این‌طور نیست).

________________________________________

۳. عوامل مؤثر بر قیمت: پول فن کویل کجا می‌رود؟ پول یونیت هیتر کجا؟

وقتی پای خرید به میان می‌آید، قیمت یکی از تعیین‌کننده‌ترین فاکتورهاست. اما قیمت‌گذاری این دو دستگاه کاملاً متفاوت است.

قیمت یونیت هیتر: سادگی ساخت، قیمت مناسب‌تر

قیمت یونیت هیتر بیشتر تحت تأثیر قدرت و متریال ساخت است. به طور کلی، به دلیل ساختار ساده‌تر و عدم نیاز به قطعات کنترلی پیچیده، یونیت هیترها در ازای هر واحد ظرفیت حرارتی (BTU) معمولاً قیمت کمتری نسبت به فن کویل‌ها دارند.

عوامل کلیدی قیمت یونیت هیتر:

1. ظرفیت حرارتی (BTU/hr): هرچه دستگاه قوی‌تر باشد و بتواند سالن بزرگ‌تری را پوشش دهد، قیمت بالاتر می‌رود. یونیت هیتر های آب گرم معمولا در ظرفیت 42تا250هزار بی تی یو درشرکت آذین تهویه تولید می شوند. قیمت تقریبی این دستگاه در نوع یونیت هیتر آب گرم از12 تا 55 میلیون تومان می باشد. 
2. نوع کویل (بخار یا آب گرم): کویل‌های بخار به دلیل تحمل فشار و دمای بالاتر، معمولاً از نظر متریال قوی‌تر و گران‌تر هستند. کویل بخار از لوله مانیسمان با فین اسپیرال و کویل بخار لوله مسی با فین تخت می باشد.
3. جنس بدنه و پوشش: استفاده از ورق گالوانیزه با ضخامت بالاتر یا پوشش‌های رنگ مقاوم در برابر خوردگی در محیط‌های صنعتی، قیمت را افزایش می‌دهد.

قیمت فن کویل: تنوع، تکنولوژی و زیبایی

قیمت فن کویل‌ها معمولاً بالاتر است و بیشتر تحت تأثیر نوع، امکانات و طراحی آن‌ها قرار دارد.

عوامل کلیدی قیمت فن کویل:

1. نوع نصب (Type): فن کویل‌های سقفی توکار (که نیاز به سینی درین، پمپ درین و فیلترهای مرغوب دارند) یا فن کویل‌های کاستی چهار طرفه (با طراحی زیبا و قابلیت توزیع هوا از ۴ جهت) معمولاً گران‌تر از فن کویل‌های زمینی ساده هستند.
2. نوع کویل (۲ لوله یا ۴ لوله): فن کویل‌های چهار لوله که می‌توانند همزمان در یک ساختمان برای برخی فضاها سرمایش و برای برخی گرمایش تأمین کنند، به دلیل پیچیدگی کویل، گران‌تر هستند.
3. امکانات کنترلی: استفاده از ترموستات‌های دیجیتال هوشمند، ریموت کنترل‌ها و قابلیت اتصال به سیستم مدیریت ساختمان (BMS)، به طور قابل توجهی قیمت نهایی را بالا می‌برد.
4. برند و کیفیت موتور فن: فن‌های کم‌صدا (Low Noise) و موتورهای باکیفیت و کم‌مصرف، عامل مهمی در افزایش قیمت هستند.
________________________________________

۴. جدول مقایسه: یونیت هیتر در برابر فن کویل

جدول مزایا و معایب فن کویل و یونیت هیتر:

________________________________________

۵. چهار سوال پرتکرار (FAQ) درباره یونیت هیتر و فن کویل

برای تکمیل بحث، بیایید به چند سوال مهم و پرتکرار که معمولاً در هنگام خرید و نصب این دستگاه‌ها مطرح می‌شود، پاسخ دهیم.

۱. آیا می‌توان از یونیت هیتر برای سرمایش استفاده کرد؟

پاسخ: در حالت استاندارد و رایج، خیر. یونیت هیترها به صورت عمومی برای گرمایش با آب گرم یا بخار طراحی شده‌اند و ساختار بدنه و فن آن‌ها برای مقاومت در برابر بخار و انتقال حداکثری حرارت بهینه شده است. البته در برخی پروژه‌های خاص و بزرگ، می‌توان با استفاده از کویل آب سرد و تغییر فن، از آن‌ها برای سرمایش هم استفاده کرد، اما این کار به دلیل ایجاد رطوبت بالا و مشکلات کندانس (تقطیر آب) در بدنه، مرسوم نیست و بازدهی فن کویل را ندارد.

۲. مهم‌ترین نکته در نصب یونیت هیتر برای تأمین گرمای یکنواخت چیست؟

پاسخ: کلید کار، ارتفاع نصب و جهت دمپرها است. از آنجایی که هوای گرم سبک‌تر است و تمایل دارد در زیر سقف جمع شود (پدیده لایه‌بندی هوا)، یونیت هیتر باید در ارتفاع مناسب نصب شود. مهندسان معمولاً توصیه می‌کنند که یونیت هیترها طوری نصب شوند که هوای گرم به سمت پایین و با زاویه کمی به سمت دیوارها پرتاب شود تا یک جریان گردشی در سالن ایجاد کند و هوای گرم به طور یکنواخت به سطح کاری برسد. اگر سقف خیلی بلند است، استفاده از فن‌های سقفی کمکی (جهت‌دهنده هوا) برای هل دادن هوای گرم به پایین، ضروری است.

۳. در نصب فن کویل، علاوه بر لوله‌های آب، چه چیزی حیاتی است؟

پاسخ: حیاتی‌ترین نکته، لوله درین (Drain) یا تخلیه آب تقطیر است. در حالت سرمایش، رطوبت موجود در هوا روی کویل سرد تقطیر می‌شود و آب به وجود می‌آید. اگر این آب به درستی تخلیه نشود، از بدنه فن کویل سرریز کرده و منجر به آسیب به سقف یا کف می‌شود. در فن کویل‌های توکار، این لوله باید با شیب مناسب (یا پمپ درین) به مسیر تخلیه هدایت شود.

۴. برای یک ساختمان اداری بلند مرتبه، فشار آب کویل کدام دستگاه را تحت تأثیر قرار می‌دهد؟

پاسخ: در ساختمان‌های بلند، فشار ستون آب (Head Pressure) به شدت بالاست. کویل‌های فن کویل بیشتر در معرض خطر تحمل این فشار هستند. به همین دلیل، هنگام انتخاب فن کویل برای برج‌ها، باید به حداکثر فشار کاری قابل تحمل کویل دقت کرد. در چنین پروژه‌هایی، معمولاً از شیرهای فشارشکن در مسیر لوله‌کشی استفاده می‌شود تا فشار آب ورودی به کویل فن کویل‌ها در طبقات پایین، بیش از حد مجاز نباشد. یونیت هیترها معمولاً در فضاهای صنعتی یا طبقات پایین نصب می‌شوند و کمتر با این مشکل مواجه هستند.
________________________________________

نتیجه‌گیری نهایی: انتخاب بر اساس اولویت

در پایان، می‌بینیم که تفاوت یونیت هیتر و فن کویل، تفاوت بین خوب و بد نیست؛ بلکه تفاوت در هدف و کاربری است. اگر به دنبال گرمایش سریع، قدرتمند و اقتصادی برای یک فضای بزرگ و صنعتی هستید که زیبایی و کنترل منطقه‌ای در آن اولویت ندارد، قطعاً انتخاب شما یونیت هیتر خواهد بود. اما اگر آسایش فردی، کنترل دقیق 
دمای هر اتاق، قابلیت تأمین همزمان سرمایش و گرمایش، و زیبایی بصری برایتان مهم است، فن کویل بهترین و منعطف‌ترین راه‌حل است. انتخاب درست، همیشه انتخابی است که بیشترین هماهنگی را با نیازهای واقعی و بودجه پروژه شما داشته باشد.

مقالات پیشنهادی برای مطالعه بیشتر:

نصب و راه اندازی برج خنک کننده

فن اکسیال ضد انفجار